Con người

Personal blog by Khánh Vy

 

 

Lúc nhỏ tôi thích viết văn làm thơ. Càng lớn tôi càng mất dần cảm xúc để viết bất cứ thứ gì và nghĩ mình không thể viết được nữa.

Có thể là do guồng quay công việc, quỹ thời gian có hạn, hay đơn giản vì tôi đã khác xưa nhiều. Văn chương làm sao được với cái cảm xúc trơ trọi, đầu óc chỉ nghĩ đến chuyện công việc, khởi nghiệp, sản phẩm, doanh số,…

Nhưng hôm nay tôi lại viết.

Việc viết lách cho tôi cái cảm giác như gặp lại một người bạn cũ, đó là chính tôi, ở phiên bản mềm mại hơn.

Những gì tôi viết không để chia sẻ kiến thức, vì kiến thức của tôi có hạn, chưa đủ trình độ truyền đạt gì cho ai. Tôi chỉ dám viết về một thứ mà tôi giỏi nhất, tường tận nhất, đó là những ý niệm của bản thân.

 

—

So với thời còn nông nổi, dần dà tôi càng ngại việc chia sẻ đạo lý hay phát biểu một điều gì đó lên mạng xã hội. Không phải vì sợ bị đánh giá, mà vì những “đạo lý” trong tôi có sự thay đổi theo thời gian.

Sẽ khác nào một con người không kiên định nếu hôm nay tôi vừa nói A, ngày mai lại tình cờ khám phá ra B và tuyên bố C sau khi tự giác ngộ ra nguyên lý nào đó ở lưng chừng A và B.

Thế nên, tôi chỉ việc im lặng và khám phá thế giới. Không khẳng định, không phủ định.

Cảm giác thích thú khi được tự nhúng tâm trí mình vào nhiều phạm trù khác nhau của mọi concept, ý nghĩ, cách sống, tính cách, quan điểm, văn hoá, định kiến, lề lối… trên cõi đời. Thế giới này quá rộng lớn và hay ho để cứ mãi chôn chân tại một chỗ. Vì vậy tôi cho phép mình tự do tư tưởng, một cách có chọn lọc, tôi yêu sự thay đổi.

 

Khi nhận ra mình được sinh ra là để dấn thân, thì mọi sự thay đổi từ bên trong lẫn ngoài đều là hệ quả, là lệ phí của nẻo đường mang tên trải nghiệm.

 

Vậy tôi khám phá cái gì? Và bằng cách nào?

Cách nào? — Tôi chỉ ngồi một chỗ và mind-travelling.

Khám phá gì? — Thế giới nội tâm, những gì sâu nhất của con người.

 

Đúng vậy, ngoài việc vận hành startup marvyco.com và octokit.co (ra mắt vào tháng 6/2022), thì việc khám phá nội tâm loài người là việc tôi cảm thấy có hứng thú nhất trong các hoạt động ở đời.

Có thể bạn nhìn nhận con người chỉ là sinh vật phiền phức đầy drama, nhưng tôi xem con người là các tiểu hành tinh thu nhỏ. Không cần phải bước ra ngoài để khám phá thế giới, chỉ cần đi sâu vào bên trong một con người, bạn sẽ thấy cả vũ trụ.

Chìm sâu vào một bản thể và ngao du tâm hồn họ. Đó là cách tôi du lịch.

Ví như sau khi thưởng thức một tác phẩm đẹp, như nhạc Trịnh Công Sơn, Ngô Thụy Miên hay nhạc, thơ, tranh của bất cứ người làm nghệ thuật nào, tôi vô cùng thắc mắc rằng tâm hồn họ đã diễn ra những gì và vận hành bằng chất liệu gì để cho ra những tác phẩm như vậy.

Sự thắc mắc của tôi chưa bao giờ có hồi kết.

Giữa 7,7 tỷ người trên quả địa cầu, một khi đã có đối tượng lọt vào sự tò mò của tôi, trong đầu tôi sẽ liên tục nhảy số những câu hỏi vô thưởng vô phạt:

Tại sao họ lại đang là họ?

Người này đã trải qua những gì, hoàn cảnh nào cấu thành nên tính chất của họ hôm nay?

Tại sao họ có những biểu hiện/ nhận định/ mindset mà họ đang?

Cốt lõi thật sự của người này là gì?

Tính cách của họ sẽ cho và lấy đi của họ những gì trong 10 năm tiếp theo?

Những câu hỏi mà dù có cố gắng nhặt nhạnh mọi bằng chứng, mọi suy đoán, mọi quan sát, thì câu trả lời (mà tôi tự tìm ra) chưa bao giờ thỏa mãn được chính tôi.

Tôi muốn sâu hơn. Cái gì tôi cũng muốn sâu, muốn nhiều.

Dữ liệu về các kiểu tính cách thì có thừa, Enneagram chia con người làm 9 nhóm tính cách, MBTI chia thành 16 dạng người và ngành tâm lý học có lịch sử từ thế kỷ 19 với vô số tài liệu nghiên cứu luôn rộng mở cho ai muốn thật sự bước vào. Ngoài ra còn lá số tử vi, chiêm tinh, cung hoàng đạo, nhân tướng học, thần số học… biết bao nhiêu công cụ hữu ích để đọc vị xu hướng con người, tôi đều biết qua. Nhưng tâm tư sâu thẳm và đầy chi tiết của con người có thể được tỏ tường chỉ dựa trên lý thuyết tổng quát như vậy thật không?

 

Du hành nội tâm một người là phải tìm hiểu họ như thể họ là người yêu.

Tìm hiểu đủ dài, đủ lâu. Phải xem trình độ học vấn, gia đình, bạn bè, thói quen, sở thích, nhân khẩu, mindset, quan điểm…. Phải lặn vào tận quá khứ, gặp những vết thương lòng, đứa trẻ bên trong, tuổi thơ, nỗi niềm, hành trình hình thành nhân cách của họ.

Quan trọng là làm tất cả những điều trên bằng cái đầu ít định kiến nhất, bằng trái tim cởi mở nhất.

Chuyện này không dễ dàng gì, cũng cần phải hết sức chọn lọc. Vì thứ nhất, tìm hiểu sai cách sẽ thành ra ‘đột nhập nội tâm’, trở thành những vị khách không mời mà đến. Thứ hai, không phải tâm hồn nào cũng đáng để ta bỏ thời gian ra tìm hiểu.

Rất may là trên đời này không có quá nhiều cá thể làm tôi hứng thú để ‘learn more’ sâu sát đến vậy (nếu không tôi đã trở thành trinh sát hình sự hoặc một kẻ rỗi hơi thích lo chuyện thiên hạ). Bao nhiêu dạng người chung na ná nhau, tôi cũng đã gặp qua và lướt đi. Những người ‘ở lại’ thường phải gây cho tôi ấn tượng mạnh, có đặc điểm mới lạ vượt ra ngoài tầm hiểu biết của tôi, hoặc là người… có duyên với tôi.

Cũng phải gửi lời cảm ơn đến một vài mối tình chính thức lẫn không chính thức đã đi ngang đời. Suy cho cùng, họ giống như các… sinh vật thí nghiệm để tôi nghiên cứu về nội tâm loài người.

Tôi phân tích hành động, lời nói, suy nghĩ của họ.

Tôi hỏi, hỏi rất nhiều, hỏi về tuổi thơ, trải nghiệm, hành trình, cảm xúc, từ a đến z. Rất may bọn họ đều thành thật trút hết ruột gan cho tôi.

Nhiều khi họ còn chưa nghiên cứu chính bản thân họ nhiều như tôi đã làm.

Nhiều khi họ không biết những nỗi sợ, tật xấu, góc khuất tâm lý của mình đến từ đâu, cho đến khi tôi ‘khựi’ cái nguồn của nó ra.

Rốt cuộc thì, tôi chỉ muốn nhìn thấy một phiên bản trần trụi nhất sau tất cả các lớp layer bề mặt, họ là ai. Chúng ta là ai.

 

 

‘Nghiên cứu’ của tôi không dừng lại ở người yêu mà còn là những người khác tôi được gặp trong hai mươi mấy năm sống.

Kết quả rất thú vị.

Tôi đã từng gặp nhiều người học thức cao nhưng nội tâm trống rỗng, những người bên ngoài trông rất ‘nhiều’ và xum xuê nhưng bên trong là những cái hố đen.

Vài người có lối suy nghĩ dark, tiêu cực, biểu hiện kỳ dị so với số đông lại tiềm tàng nguồn cơn nghệ thuật mãnh liệt, cái tôi cao tột đỉnh lẫn sự tự ti tột cùng có thể đang diễn ra bên trong họ, cùng một lúc.

Có những người trông có vẻ ngu ngốc nhưng hóa ra lại thông minh vô cùng, cái thông minh của họ phải cần thời gian và nhìn zoom out bằng góc nhìn tâm linh mới nhận ra được.

Vân vân mây mây…

Dù có biểu hiện tốt/xấu đến đâu thì các mảng nhân cách đó đều vô cùng thú vị đối với tôi.

Dữ liệu về tâm lý con người thì vô tận ở xung quanh, quan trọng là ta thu nhận nó bằng đôi mắt thế nào.

 

 

Chúng ta đánh giá người khác ra sao?

Homo Sapiens là loài động vật có tập tính sống theo nhóm, bầy, đàn xã hội và các nhóm người/bộ tộc đã tranh đấu để tranh giành thức ăn và lãnh thổ. Điều này vô hình chung tạo nên một đặc tính không bao giờ có thể sửa đổi được trong bộ gene con người hiện đại là tính thượng đẳng.

‘Chúng ta’ vs ‘chúng nó’

‘Ta’ vs ‘họ’

‘Cái tôi’ vs ‘cái nó’

‘Tôi’ vs tất cả những người còn lại.

Đa phần khi đối diện với tính cách, phong tục tập quán, lề lối mới mẻ, con người thường so sánh và tự động hạ thấp những thứ không giống chúng ta.

Thực chất chẳng có gì sai khi chúng ta có cái tôi cao và luôn cảm giác bản thân mình hay ho hơn người khác. Nhưng bài học lớn nhất mà tôi học được khi bắt đầu nghiên cứu về tính cách con người là 3 chữ: bớt định kiến. Bớt định kiến với những cái khác ta, không vừa mắt ta, hay những gì ta cảm thấy chưa hợp lệ.

Ta không ưa một người vì ta chỉ đang đối diện với 1 nhân cách trong hàng chục nhân cách của họ. Họ có thể chưa tốt đẹp đối với ta nhưng lại là thiên thần đối với một người khác. Hoặc, ta gặp người này lúc họ 20 tuổi mang lại ấn tượng xấu nhưng chưa chắc có cùng cảm nhận nếu lần đầu gặp gỡ khi họ độ 30, dù là cùng một người. Bởi con người không cần chết đi để sống lại cuộc đời khác, cuộc sống nhiệm màu ở chỗ, ta có thể tái sinh hoặc lột xác liên tục trong cùng một kiếp, sống bằng nhiều phiên bản tính cách trái ngược, tại nhiều thời điểm khác nhau trong đời.

 

Về tính cách, không một ai hoàn toàn tốt hay hoàn toàn xấu, như yin yang, trắng đen hoà hợp trong một vũ trụ.

Tất cả những trạng thái tốt/xấu đối lập, từ cao thượng nhất đến bệ rạc nhất đều phải được tồn tại song song trong cõi sống, ngoài việc giúp tạo luật cân bằng âm dương thì chúng đều là một mảnh dữ liệu của Nguồn- của trí thông minh đại đồng. Nguồn tối cao nhất (hay còn gọi là Thượng đế) là tất cả mọi vật chất, tính chất, hình thái, tư duy hợp lại.

Thượng đế có thể là một đấng toàn năng cứu rỗi nhân loại, cũng có thể là một vũ nữ thoát y trong hộp đêm với cặp mông silicon căng đét. Thiêng liêng nhất lẫn trần tục nhất đều do người tạo ra, nói cách khác, trong mỗi chúng ta và vạn vật ngoài kia đều được cấu thành từ một mảnh của Thượng đế.

Nếu chỉ bao gồm phần tốt đẹp thôi thì Thượng đế không còn là Thượng đế, và cuộc sống này không tồn tại.

Vì vậy, không có điều gì là đúng hay sai, chỉ có sự khác biệt là nguyên lý tối cao tạo nên một vũ trụ tận cùng đa dạng, tận cùng vĩ đại.

 

Cuộc sống là liên hoàn những sự lựa chọn. Sự lựa chọn nào (dù tốt hay xấu) cũng có cái giá phải trả, cái nghiệp phải mang. Mà đã là sự lựa chọn hay quan điểm thì sẽ không có chuyện tuyệt đối đúng hay tuyệt đối sai, chỉ có ta sẽ muốn được nhận kết cục nào ở điểm cuối để lựa chọn điểm khởi đầu và điểm giữa phù hợp cho mình mà thôi.

Ví như cô A đi lấy chồng giàu, cô B thì tự lực cánh sinh, còng lưng khởi nghiệp. Dù theo quan điểm chung thì con đường của cô B có vẻ thanh cao hơn cô A, nhưng sự thật thì không có ai thanh cao hơn ai cả. Cô nào cũng có cái lý riêng, cái khổ riêng cùng những nguy cơ rủi ro kèm theo. Tuỳ theo hoàn cảnh, tính cách, tư duy, tầm nhìn của từng cô để dẫn đến hai sự lựa chọn.

Chính vì thế, không nên đánh giá một người đang sống đúng hay ‘sống lỗi’. Có thể họ đang sống lỗi trên hệ quy chiếu của ta (và ta có quyền tránh xa họ), nhưng họ đang hoàn toàn ‘sống hết mình’ trong ranh giới hiểu biết, điều kiện tư duy, phạm vi phẩm hạnh của bản thân, hoặc trong một bài học nào đó mà vũ trụ đang thiết kế riêng cho cuộc đời chính họ.

 

Đạo đức kém cũng là một sự lựa chọn.

 

Khi ta quy chiếu mọi sự diễn ra trong đời thành những sự lựa chọn, ta có thể nhìn tổng quan hàng trăm sự lựa chọn để phân tích sâu hơn về nhân cách và nội tâm một người.

Theo tôi, một tên giết người đã tự chọn cho mình con đường kém đạo đức trong vô vàn những con đường khác mà hắn đáng ra có thể chọn. Vì rõ ràng, để giết được một người không phải đơn giản như Thanos búng tay, mà phải cần một tổ hợp của các sự lựa chọn, chọn thời điểm, địa điểm, chọn hung khí, trong thời gian ra quyết định những sự lựa chọn đó, chắc chắn hắn đã nghĩ đến hậu quả của việc giết người, và hắn vẫn kiên định bước đi trên con đường này.

Ngoạn mục mà nói, nhân cách/ tính cách ta thế nào không hẳn do thiên định, mặc định hay cha mẹ ban cho, mà đều là do ta tự lựa chọn.

Tuy nhiên cũng có những trường hợp ngoại lệ, chẳng ai muốn tự chọn cho mình một nhân cách tồi. Một người có biểu hiện kỳ quặc không thể được giải thích đơn thuần vì người đó xấu tính bẩm sinh. Nó có thể từ vô vàn lý do như môi trường nuôi nấng, tổn thương trong tiềm thức, thiếu hiểu biết, do căn cơ nghiệp quả từ nhiều đời trước hay những nguyên nhân sâu xa khác mà chính họ cũng không thể làm chủ.

Nếu còn nằm trong khuôn khổ luân thường đạo đức, những tật xấu của con người nên được dung thứ và cảm hoá ngay ở kiếp này bằng việc quay về tiềm thức, tìm hiểu nguyên do, chữa lành bằng tình yêu độ lượng. Quan trọng là chính thân chủ phải giác ngộ được tầm quan trọng của tâm linh, có ý thức rằng mọi hành động mình tạo tác nên sẽ ảnh hưởng thế nào đến đại cục linh hồn chính bản thân giữa dòng thời gian vô tận sau này.

Càng đi sâu về các vấn đề tâm lý, ta sẽ thấy loài người là sinh vật đáng thương khi vừa phải ngụp lặn trong bánh xe luân hồi, vừa phải kẹt cứng trong guồng quay vật chất và tinh thần do chính mình tạo ra.

Càng hiểu sâu hơn về tâm linh, cuộc sống, vũ trụ, càng cảm thấy nên yêu thương, vị tha hơn với con người.

Càng trải nghiệm nhiều, càng thấy mình chẳng biết gì.

Việc du hành nội tâm mang lại gì cho tôi?

Tôi có nhắc một câu ‘tôi yêu sự thay đổi’ ở đầu bài.

Trải nghiệm xong một tâm hồn mang cho tôi cảm giác như đọc xong một cuốn sách, hoàn thành xong một chuyến phiêu lưu, thậm chí, sống xong một chương lạ lẫm của cuộc đời.

Mà sau khi đọc sách hay du lịch về, bên trong chúng ta ít nhiều sẽ có sự thay đổi.

Tôi tiếp nhận được sự hàn lâm khi gặp một người đầy tri thức, học được tính vô ưu khi ở bên một người bạn ‘bụi đời’. Dù xuất thân ra sao, học vị thế nào, một nội tâm đẹp sẽ luôn toả sáng dù lớp layer bên ngoài có lấm lem loang lổ, và ngược lại, có đắp bao nhiêu hào nhoáng, mặt nạ, văn vở cũng không che được một tư cách rỗng toạc.

 

Sau tất cả, tôi nhận ra tôi đang tìm hiểu con người không phải vì tò mò họ. Tôi tìm hiểu họ vì tôi tìm hiểu chính tôi.

Khi nhìn vào mắt ai đó, chẳng phải ta vừa thấy họ, mà ta cũng vừa thấy ta.

Tôi vẫn đang tiếp tục dấn thân vào chính mình…

 

 

Saigon, tháng 4, 2022

Khánh Vy.