Share this article on

Cái Sướng Của Sự Đau Khổ

Hạnh Phúc – một chủ thể nghe thật đơn giản nhưng lại trở thành tiêu chuẩn sống tối thượng trong xã hội hiện đại. Cả thế giới chạy theo sự Hạnh Phúc, ca ngợi nó, và biến nó thành thước đo thành công trong cuộc sống. Hằng ngày, trên mạng xã hội, ta bị bao phủ bởi những hình ảnh lung linh, những câu chuyện thành công đầy hào nhoáng. Nhưng đằng sau ánh sáng ấy, có lẽ chúng ta hay không thích nhắc đến một chủ thể khác – là chị em song sinh của Hạnh Phúc, đang kề cạnh và hiện diện mật thiết trong từng khẽ sống, trong từng manh nha đời – Sự Đau Khổ.

Người ta thường nói: “Hãy vui lên! Đừng buồn làm gì!” như thể việc đau khổ là một điều cấm kỵ, một biểu hiện của thất bại. Nỗi buồn, sự yếu đuối, và những lần vấp ngã bị che giấu đi, không chỉ bởi cá nhân mà còn bởi một xã hội luôn khao khát sự hoàn hảo.

Triết gia Alain de Botton đã từng nói trong cuốn “The Architecture of Happiness”:

“Chúng ta sống trong một xã hội mà nỗi đau không được phép xuất hiện, vì nó làm xáo trộn bức tranh hài hòa mà ta cố xây dựng về bản thân.”

Bài viết này tôi dành riêng cho người con gái đẹp mang tên Đau Khổ. Là một trong những loại cảm xúc mĩ miều mà tôi không ghét bỏ. Em là một phần của tôi, hoặc, em chính là tôi trong nhiều thời điểm.

Một người nhạc sĩ tài năng mà tôi thích, Tiên Cookie, đã viết một bài hát có lẽ phù hợp với chủ đề này – Thưởng Thức Nỗi Buồn. Tiên cũng tận hưởng cô gái mang tên Nỗi Buồn một cách thật nâng niu.

Nhạc cho bài viết này: https://youtu.be/yYu-_DXYQzU?si=wWDS0jvOKOZYcD4x

“Ngắm em ngắm như trăng rằm

Uống em uống như rượu ngon

Giấu em giấu như kho báu”

Table of Contents

Thật Ra, Chúng Ta Muốn Khổ

Tôi có một người bạn, biết rõ rằng yêu một người là sẽ đau khổ nhưng vẫn đâm đầu vào mà yêu lấy yêu để. Hoặc chúng ta được cảnh báo hôn nhân là nấm mồ của tình yêu, nhưng vẫn khao khát được bước vào nó.

Một người bạn khởi nghiệp, biết startup là phải lên bờ xuống ruộng, nhưng vẫn từ bỏ công việc ổn định thu nhập cao để dấn thân.

Người ta thường nói về những vị tỷ phú, có tất cả trong tay rồi lại từ bỏ để làm một người bình thường, để tìm kiếm điều gì đó sâu xa hơn, họ lao vào khổ để cảm thấy đang sống nhiều hơn.

Thật ra, tất cả chúng ta đều không hề muốn sống một cuộc đời hoàn toàn bình yên.

Trong cuốn “Man’s Search for Meaning” của Viktor Frankl, ông viết rằng:

“Con người không thực sự tìm kiếm hạnh phúc. Thứ họ cần là ý nghĩa.”
Ý nghĩa đó thường nằm trong đau khổ, trong những nỗ lực để vượt qua chính mình.

Nếu hạnh phúc là một trạng thái tĩnh, thì đau khổ chính là động lực thúc đẩy sự thay đổi. Khi một người trải qua nỗi đau, họ buộc phải đặt câu hỏi: “Tại sao lại là tôi?” “Cuộc đời này có ý nghĩa gì?” Và chính trong hành trình đi tìm câu trả lời, con người khám phá ra sức mạnh nội tại của mình.

Có lẽ vì vậy, đau khổ, dẫu không ai mong muốn, lại trở thành nơi khởi đầu của những giá trị sâu sắc nhất trong cuộc đời.

Như Đức Phật từng dạy: “Đừng sợ đau khổ. Đau khổ là con đường dẫn đến chân lý.”

“Art never comes from Happiness”

“Nghệ thuật không bao giờ đến từ Hạnh Phúc” – Đây một câu nói đầy sức nặng, thường được gán cho nghệ sĩ Edvard Munch, tác giả của kiệt tác The Scream. Bởi lẽ, những kiệt tác nghệ thuật để đời, đều sinh ra từ những tâm hồn chứa đầy nỗi đau.

Như The Starry Night của Vincent van Gogh được tạo ra khi ông đang trong viện tâm thần, đối diện với sự cô đơn và bất ổn. Hay những giai điệu bi thương của Beethoven trong Moonlight Sonata, được viết giữa những trận chiến với nỗi đau mất đi thính giác.

Nghệ thuật, từ hội họa, âm nhạc, đến văn học, thường sinh ra từ những cuộc đấu tranh nội tâm. Bởi lẽ, trong những khoảnh khắc đau khổ, con người trở nên chân thật nhất, cảm xúc của họ được đẩy đến cực hạn. Nỗi buồn, mất mát, sự cô đơn cùng cực – đều mang trong mình sức sáng tạo mà hạnh phúc đơn thuần không thể nào sánh kịp.

Nhưng nỗi đau là cầu nối giữa người với người, thông qua nghệ thuật, giúp chữa lành mọi vết thương

Như Leonard Cohen, người đã viết những bản nhạc buồn nhưng đầy hy vọng, từng viết rằng:

“Có một vết nứt trong mọi thứ, đó là cách ánh sáng lọt vào.”

Không có Đau Khổ thì Hạnh Phúc cũng trở nên tầm thường.

Ta đau khổ khi thất bại, khi mất đi người mình yêu thương, khi đối mặt với những thử thách vượt quá khả năng. Nhưng chính sự khổ ấy giúp ta trưởng thành. Nếu cuộc sống chỉ toàn những ngày tháng yên bình, ta sẽ không bao giờ hiểu được giá trị của một ngày nắng đẹp sau cơn mưa.

Như một hạt giống, trước khi nó có thể mọc lên thành cây, nó phải chịu đựng bóng tối của lòng đất, phải nứt vỏ và chịu sự giày vò của những điều kiện khắc nghiệt đến thế nào.

Vì vậy, càng đào sâu vào nỗi đau, ta sẽ càng có nhiều không gian để chứa đựng hạnh phúc.

Đời Là Quân Bình

Cuộc đời, dù ở đỉnh cao hay vực sâu, đều luôn giữ cho mọi thứ quân bình. Khi bạn huy hoàng nhất, sự rủi ro vẫn chực chờ đằng sau những nụ cười. Khi bạn thất bại nhất, ánh sáng vẫn chờ bạn nơi cuối con đường.

Hãy nhìn vào thiên nhiên để thấy sự quân bình kỳ diệu. Mặt trời mọc và lặn mỗi ngày, mùa hè khô hạn rồi mùa mưa tưới tắm đất đai. Nước bốc hơi thành mây, rồi lại rơi xuống thành mưa, tuần hoàn không bao giờ ngừng.

Cụ Nguyễn Duy Cần từng dạy:

“Muốn sống hạnh phúc, hãy học cách sống theo tự nhiên, như dòng nước chảy. Đừng chống lại sự quân bình, hãy hòa vào nó.”

Cuộc sống là một vòng tròn lớn, nơi mọi thứ đều tìm về điểm cân bằng. Khi ta chấp nhận và ôm lấy nỗi buồn, ta mở ra cánh cửa để thấu hiểu những khía cạnh phức tạp của cuộc sống – nơi niềm vui và nỗi khổ không thể tách rời.

Không cần phải chống cự hay tránh né – việc ôm ấp nỗi đau là một phần không thể thiếu trong quá trình phát triển tâm thức của mỗi con người.

Và người trưởng thành là người biết cách biến nỗi đau thành chất liệu để sống một cuộc đời đáng giá.

Jan 2025

Khánh Vy

One Response

PHBA says:

August 24, 2025 at 2:49 am

Để bắt đầu, mình lại xin mượn 1 câu trong bài viết của Khánh Vy:
“Một người bạn khởi nghiệp, biết startup là phải lên bờ xuống ruộng, nhưng vẫn từ bỏ công việc ổn định thu nhập cao để dấn thân.”

Mình cảm giác như “người bạn” này chính là Khánh Vy vậy. Giống như Khánh Vy, mình cũng từng học và làm việc ở nước ngoài trong khoảng thời gian dài, cũng từng thích công nghệ Augmented Reality, nhưng mình đã không làm được điều mà Khánh Vy đã và đang làm về startup tích hợp AR/VR để làm phong phú thêm trải nghiệm người dùng.

Dù đi trên 2 con đường khác nhau nhưng mình nghĩ chúng ta đều phải trải qua những khó khăn, tự đặt ra cho mình những thử thách để tự hoàn thiện, phát triển bản thân, như Khánh Vy đã viết: “Thật ra, tất cả chúng ta đều không hề muốn sống một cuộc đời hoàn toàn bình yên.”

Về mặt tâm sinh lý học, khi con người đạt được 1 thành tựu đáng kể nào đó, như thành công trong công việc, hay vượt qua giới hạn bản thân trong thể thao, hay học được 1 kỹ năng mới, não bộ sẽ kích hoạt giải phóng dopamine, tạo cảm giác thích thú và động lực, làm củng cố những hành vi tương tự trong tương lai, khiến chung ta luôn muốn thử thách bản thân, tự tạo cho cuộc đời mình những khó khăn sóng gió để nó có thêm “gia vị”, không quá bình yên. Chữ “苦” – “khổ” trong “đau khổ”, cũng chính là chữ “khổ” trong “khổ qua”, nghĩa là vị đắng, chocolate hay cafe không chỉ ngọt mà cần phải có chút vị đắng thì mới ngon đúng không Khánh Vy ? 😁

Xin phép kể cho Khánh Vy 1 câu chuyện về Tất-đạt-đa Cồ-đàm, chính là tiền thân của Đức Phật Gautama Buddha mà Khánh Vy đã nhắc đến trong bài viết về ông Thích Chân Quang, và có thể Khánh Vy đã nghe qua câu chuyện này, sau đây là phiên bản của bộ phim Tây Du Ký 1998, câu chuyện khá là dài.😂

“Phật tổ Thích-ca Mâu-ni vốn là hoàng tử của nước Thiên Trúc, phụ hoàng của ngài đặt tên cho ngài là Tất-đạt-đa, từ nhỏ tới lớn ngài tận hưởng vinh hoa phú quý, không biết mùi vị của sự đau khổ bi thương là gì. Cho đến 1 hôm ngài nghe được những tiếng đàn ai oán từ ngoài cung vọng vào, chính vì vậy Tất-đạt-đa đã rời khỏi hoàng cung để đi đến thế giới hiện thực bên ngoài, ngài đã hiểu được ‘thực tại’ bên ngoài không đẹp đẽ như ngài từng tưởng mà còn tràn đầy sự đau khổ, và mỗi 1 đời người đều phải trải qua 4 giai đoạn sinh, lão, bệnh, tử.

Ngài đã quyết định rời khỏi hoàng cung để tìm con đường giải thoát cho chúng sinh khỏi trầm luân đau khổ. Ngài đã đi đến rất nhiều nơi nhưng vẫn không tìm ra được con đường ngộ đạo, cho đến 1 ngày ngài gặp được 1 nhóm khổ hạnh tăng. Họ không ăn không uống, không ngừng hành hạ thể xác của chính mình để đối phó với sự đau khổ, siêu thoát khỏi sinh tử, Tất-đạt-đa đã quyết định ở lại với nhóm khổ hạnh tăng. Sau nhiều năm tu hành, chứng kiến từng người một ra đi mà không đạt được gì, Tất-đạt-đa bắt đầu hoài nghi về cách tu hành khổ hạnh.

Một hôm bên bờ sông Ni-liên-thiền ngài tình cờ nghe được 1 cuộc nói chuyện giữa 2 người qua đường: “dây đàn kéo căng quá sẽ đứt, còn lỏng quá thì không phát ra tiếng, nên muốn đàn ra được âm thanh hay, phải điều chỉnh độ căng dây đàn sao cho thích hợp. Đó cũng chính là ‘trung dung chi đạo'”. Tất-đạt-đa ngộ ra và thấu hiểu được, dây đàn lỏng quá thì giống như cuộc sống hưởng lạc trong cung, dây đàn căng quá thì giống như cuộc sống khổ hạnh của các khổ hạnh tăng, tự làm hao mòn thể xác mà vẫn không hiểu được cách tu hành và ngộ đạo.

Sau đó ngài thọ nhận 1 chén cháo sữa từ 1 cô gái, sau khi ăn xong ngài cảm thấy cơ thể khỏe mạnh, tinh thần phấn chấn, ngài nhận ra khổ hạnh không phải con đường dẫn đến sự giác ngộ, nhưng cũng chính vì vậy mà 1 vài Tì-kheo bất đồng bỏ đi, sẵn chén trên tay, ngài nguyện “nếu như những Tì-kheo bỏ đi đều đúng, xin hãy cho chén này trôi xuôi theo dòng nước. Nếu như họ đều sai, xin hãy cho chén chạy ngược với dòng nước”. Và quả thực khi ngài đặt cái chén xuống sông, nó từ từ chạy ngược với dòng nước, từ đó Tất-đạt-đa đã ngộ đạo, và biết được “trung đạo” chính là con đường mình phải đi, ngài đi khắp nơi phổ độ chúng sinh, cho đến 80 tuổi ngồi dưới gốc cây bồ đề nhập Niết-bàn thành Phật.”

Câu chuyện trên dẫn chứng cho 2 luận điểm của Khánh Vy về “chúng ta đều không hề muốn sống một cuộc đời hoàn toàn bình yên” và “Đời là quân bình”, hay “Trung dung chi đạo/Trung đạo” theo cách gọi của Phật gia, và còn dẫn chứng cho khái niệm “duyên khởi” (mà Khánh Vy có nhắc đến trong bài viết “Điểm mù trong đôi mắt sáng”).

Thái tử Tất-đạt-đa vốn đã có thể chọn cuộc sống vương giả, hưởng lạc đến cuối đời, nhưng ngài vẫn chọn con đường tu hành, đối mặt với khó khăn, thử thách để đi đến giác ngộ. Nhưng con đường tu hành của ngài cũng không thuận lợi, bằng phẳng, ngài phải trải qua 2 lần “duyên khởi”, lần thứ nhất là tiếng đàn bi ai giúp ngài nhận ra đời là bể khổ, lần thứ hai là câu chuyện về dây đàn giúp ngài nhận ra đạo lý “trung dung chi đạo”, làm việc gì cũng cần sự cân bằng hài hòa, tránh cực đoan thái quá. Như việc tu hành, dù tránh lối sống xa hoa hưởng lạc, nhưng cũng phải giữ cho thân thể khỏe mạnh. tâm trí minh mẫn thì mới có thể ngộ đạo.
Liên hệ một chút với câu chuyện của ông Thích Chân Quang, Khánh Vy có nghĩ là phải chăng ông Thích Chân Quang vẫn chưa gặp được nhân duyên của mình để giúp bản thân ông ngộ đạo ?

P/S: Đọc đến đoạn “Art never comes from Happiness”, mình tò mò thắc mắc không biết bức self-portrait Khánh Vy tự họa có được hình thành trong 1 giai đoạn nào đó mà cảm xúc của Khánh Vy được đẩy đến mức cực hạn không nhỉ ? Mình xin phép đoán là có vì nếu không thì bố cục bức tranh đã không có 2 nửa tương phản nhau.

Mình không biết nhiều về hội họa, có vẻ self-portrait của Khánh Vy lấy cảm hứng từ trường phái lập thể. 1 gương mặt “fragmented” hình thành từ những mảnh ghép nhỏ, bên trái là 1 nửa khuôn mặt tròn trịa, đường nét mềm mại ở góc nhìn trực diện với màu sắc sáng, nóng, bên phải là nửa khuôn mặt còn lại, đường nét góc cạnh, ở hướng nhìn từ bên với màu sắc tối, lạnh. Đến lượt đôi mắt – nhìn vào cửa sổ tâm hồn có thể thấy 2 thái cực cảm xúc đối lập nhau: những tia nắng chiếu lên đối lập với những dòng lệ chảy xuống. Thêm 1 chi tiết nhỏ nhưng rất logic ở đôi mắt, đó là ở nửa sáng đồng tử mắt thu nhỏ lại, còn bên tối, đồng tử mắt mở to ra, không biết có phải chủ đích của Khánh Vy không nhỉ ?😁

2 chi tiết cuối cùng làm mình tò mò là bông hoa trắng và vòng xoáy nước. Mình cũng không biết nhiều về hoa nhưng hình như là hoa ngọc lan trắng (hoặc hoa bỉ ngạn trắng), mình đoán là Khánh Vy thích loài hoa này nhỉ, hay nó đại diện cho tính cách của Khánh Vy ?
Còn về vòng xoáy nước, phải chăng nó đại diện cho “guồng quay vật chất và tinh thần do chính mình tạo ra” mà Khánh Vy đang “mắc kẹt” ? (mình mượn lại câu nói của Khánh Vy trong bài “con người”).

Comment quá dài và đặt quá nhiều câu hỏi rồi, mình xin dừng tại đây. 😂

Reply

More of Vy

Điểm mù trong đôi mắt sáng

Personal blog by Khánh Vy Photo by Mustafa Yasser on Unsplash Tôi nhiều lần đi ngang một kệ sách Triết học trong hiệu sách to to ở trung tâm Sài Gòn. Mỗi lần như thế, ánh mắt tôi lướt qua hàng trăm gáy sách, nhưng chưa từng dừng lại những cuốn sách Triết. Tựa như […]

28/05/2025
4
222

Thuyết Nhị Nguyên và Công Nghệ AR/VR: Cuộc Gặp Gỡ Giữa Tâm Trí và Công Nghệ

Trong thời đại số hóa như hiện nay, công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR) đang thay đổi cách chúng ta trải nghiệm thế giới. Là người sáng lập Marvy Co, một công ty tiên phong trong lĩnh vực AR/VR và gamification, tôi đã dành nhiều năm để chứng kiến […]

09/12/2024
1
235

Phần 1: Về Thích Chân Quang và con đường tu tập Phật giáo

Disclaimer: Tôi là một người trẻ thích tìm hiểu triết học, tôn giáo và có sự đam mê lớn với Triết học Phật giáo. Bài viết này tôi viết dưới góc nhìn khách quan của một người trung dung, mang nhiều quan điểm cá nhân và không theo bất cứ phe phái nào. Hy vọng […]

16/07/2024
3
911

Con người

Personal blog by Khánh Vy Lúc nhỏ tôi thích viết văn làm thơ. Càng lớn tôi càng mất dần cảm xúc để viết bất cứ thứ gì và nghĩ mình không thể viết được nữa. Có thể là do guồng quay công việc, quỹ thời gian có hạn, hay đơn giản vì tôi […]

12/07/2024
3
359